อัญมณีที่มนุษย์รู้จักเป็นชนิดแรกๆ ได้แก่ แอเมทิสต์, เขี้ยวหนุมาน, อำพัน,โกเมน, หยก, แจสเพอร์, กัลปังหา, ลาพิส ลาชูลี, ไข่มุก, มรกต และพลอยไข่นกการเวก ซึ่งทั้งหมดนี้ได้ถูกใช้เป็นเครื่องมือในการแสดงถึงความมั่นคั่งและสถานภาพทางสังคม
ก่อนยุคความรู้ทางวิทยาศาสตร์จะเจริญและเป็นที่ยอมรับกันอย่างกว้างขวาง มนุษย์ได้สวมใส่อัญมณีในลักษณะของเครื่องรางของขลัง เพราะเชื่อว่าอัญมณีแต่ละชนิดมีพลังอำนาจเร้นลับอยู่ภายในที่สามารถดลบันดาลให้เกิดความสุขความเจริญให้แก่ผู้ครอบครอง หรือสามารถที่จะปกป้องผู้สวมใส่ให้แคล้วคลาดจากภยันตรายทั้งปวง รวมทั้งพ้นจากโรคภัยไข้เจ็บหรือความชั่วร้ายและภูตผีปีศาจได้ ช่วยคุ้มครองในการเดินทางไปค้าขายให้กลับมาถึงบ้านอย่างปลอดภัย เป็นต้น
คริสตศักราชที่ 1900 ก็มีบางคนสร้างศาสตร์ลึกลับด้วยกาน้ำอัญมณีชนิดต่างๆ มาอวดอ้างสรรพคุณในการักษาโรค ด้วยการนำมาวางบนจุดที่เจ็บป่วยตามร่างกายของผู้ป่วยหรือนำมาบดทำเป็นยาสำหรับใช้รับประทาน มีการบันทึกถึงความเชื่อในวิธีการรักษาโรคภัยไข้เจ็บด้วยอัญมณีหลายครั้ง แต่ไม่มีการบันทึกถึงผลที่ผ่านการรักษาด้วยอัญมณีจนหายเป็นปกติ เว้นแต่เรื่องเดียวคือการนำไข่มุกมารักษาอาการท้องอืดท้องเฟ้อของชาวญี่ปุ่น ที่จะนำไข่มุกมาบดจนละเอียดและจัดให้ผู้ป่วยรับประทาน เนื่องจากแคลเซียมในมุกมีฤทธิ์ในการคลายกรดลดแน่นเฟ้อได้ ยาบรรเทาอาการแน่นเฟ้อมีราคาถูกและหาง่ายกว่าไข่มุกมากนัก วิธีดังกล่าวจึงน่าจะนำมาใช้ในสถานการณ์ที่คับขันจริงๆ เท่านั้น ขณะที่มนุษย์บางคนได้สร้างจินตนาการผูกโยงอัญมณีให้เข้ากับเรื่องราวแห่งดวงดาราที่มีอิทธิพลต่อชะตากรรมของมนุษย์ในเรื่องราศีเกิด อัญมณีประจำเดือนเกิดจึงได้ถูกบัญญัติขึ้นเพื่อเสริมดวงเสริมราศี เสริมบารมีให้ผู้สวมใส่ได้จำเริญขึ้น มีการกำหนดอัญมณีให้สอดคล้องกับดวงอาทิตย์, ดวงจันทร์และดวงดาวต่างๆ
